کتاب کتابنامه توصیفی مدیریت علم، فناوری و نوآوری

نویسنده:سیدکمال طبائیان، مجید کریمی‌فرد، فاطمه زهرا خوش‌طینت

انتشارات:انتشارات موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی

سال 1400

در جهانی که پیچیدگی‌های فناوری، نوآوری و حکمرانی با سرعتی شتابان پیش می‌رود، کتاب «کتابنامه توصیفی مدیریت علم، فناوری و نوآوری» تألیف سیدکمال طبائیان، مجید کریمی‌فرد و فاطمه زهرا خوش‌طینت با نگاه دقیق و بومی، مرجعی ارزشمند برای شناخت منابع نظری و کاربردی در حوزه مدیریت فناوری است. این اثر، منتشرشده در سال ۱۴۰۰ توسط مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، نه صرفاً مجموعه‌ای فهرست‌وار از منابع، بلکه راهنمایی استراتژیک برای پژوهشگران، مدیران و سیاست‌گذاران که می‌خواهند نظریه‌ها را در عمل، ساختاردهی و به کار گیرند، به ویژه در حوزه‌هایی چون انرژی، هوش مصنوعی، تغییر اقلیم و توسعه پایدار.

کتاب در قالبی توصیفی و تحلیلی، منابع کلیدی حوزه مدیریت علم و فناوری را معرفی و طبقه‌بندی کرده است؛ از نظریه‌های بنیادی مانند Triple Helix و Open Innovation تا مدل‌های توسعه فناوری، ارزیابی سیاست و آینده‌پژوهی. هر منبع با شرح محتوا، کاربرد و ارتباط آن با محیط علمی-حکمرانی ایران تشریح شده که این رویکرد آن را به پلی بین دانش جهانی و واقعیت‌های داخلی بدل کرده است. تدوین مجموعه منابع با هدف ایجاد چشم‌اندازی عملی برای طراحی و اجرای سیاست‌ها انجام شده، به‌ویژه در حوزه‌های کلیدی مدیریتی، فناورانه و نوآورانه.

در بخش‌های کتاب شاهد معرفی و تحلیل نظریه‌هایی هستیم که نقشه‌راه‌ساز هستند؛ از جمله «Triple Helix» که تعامل دانشگاه، صنعت و دولت را در موفقیت نظام نوآوری تأکید می‌کند، یا «Open Innovation» که مدل مشارکت دانش‌بنیان و جریان آزاد دانش را در محیط‌های رقابتی تعریف می‌کند. همچنین نظریه‌هایی مانند «Diffusion of Innovations» و «Political Economy of Innovation» توضیح داده شده‌اند که اثرگذار بر سیاست‌گذاری فناوری هستند. این تنوع نظری کمک می‌کند تا سیاست‌گذاران با ابزار تحلیلی دقیق‌تری استراتژی توسعه فناورانه را طراحی کنند.

علاوه بر آن، کتاب بر ادبیات مرتبط با آینده‌پژوهی و حکمرانی هم تأکید دارد؛ آثاری که سناریونویسی اقلیمی، تاب‌آوری و نظارت هوشمند فناوری را پوشش می‌دهند. این منابع برای طراحی برنامه‌های ملی در Energy transition، کاهش انتشار کربن، مدیریت منابع آب و کشاورزی هوشمند بسیار کاربردی خواهند بود.

از نظیر تجربه کشورهای پیشرفته، کتاب به گزارش‌هایی که ساختار نظام‌های نوآوری موفق را تشریح می‌کنند اشاره می‌کند؛ مانند تجربه استقرار پارک‌های علم و فناوری در سیلیکون ولی، آستین، بایو‌تکنولوژی در اروپا، Digital innovation hubs در آلمان و تعامل نهادهای دولتی و دانشگاهی در کره جنوبی. این بخش، الگوهای سیاست‌گذاری بومی را پیش‌نهاد می‌دهد که می‌توان آن‌ها را در ایران با بومی‌سازی تطبیق داد.

ویژگی برجسته کتاب، شرح کاربردی و دقیق منابع در چارچوب سیاست‌گذاری داخلی بوده؛ برای مثال، منابعی را معرفی می‌کند که در تدوین سند ملی نوآوری، نقشه جامع علمی کشور و طرح‌های حکمرانی فناوری قابل استفاده‌اند. این امر نقش مؤسسات پژوهش دفاعی را تقویت کرده و فضای خلاقانه‌ای برای پروژه‌های آینده‌نگارانه در عرصه محیط زیست، انرژی و فناوری هوش مصنوعی فراهم می‌آورد.

کتاب بدون دودستگی نظری یا خلاصه‌شدن صرف، میان عمق مفهومی و کاربرد عملی تأثیرگذار عمل کرده است. تحلیل دقیق منابع در برابر اولویت‌های ملی مانند فناوری اطلاعات، اقتصاد دیجیتال، امنیت سایبری و مقابله با تغییر اقلیم نشان‌دهنده هم‌سویی دقیق آن با مأموریت‌های مؤسسه دفاعی و نهادهای سیاستی کشور است.

در پایان، «کتابنامه مدیریت علم و فناوری» نه فقط منبعی علمی، بلکه الگویی ساختاری برای تربیت مدیران فناور و سیاست‌مداران نوآور است. مطالعه آن به پژوهشگران و تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا با دسترسی به ادبیات غنی روان و کاربردی حوزه نوآوری، بتوانند نظام حکمرانی علم، فناوری و نوآوری را در راستای توسعه پایدار و مقاومتی طراحی و اجرا کنند. این کتاب برای کنفرانس‌هایی که در پی طراحی اقدامات فناورانه و حکمرانی فناوری در برابر چالش‌های اقلیمی و زیست‌محیطی هستند، نقطه شروعی محکم و سازنده است.